ΧΑΜΕΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ Ή ΚΡΥΜΜΕΝΗ ΓΙΑ ΤΑ ΤΑΞΙΔΙΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

Περί μιας εκστρατείας Ελλήνων που αναφέρουν αρχαίοι συγγραφείς αλλά δεν διδασκόμεθα

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Ελληνική Μυθολογία, η "ιστορία των προ της νυν γενέσεως Ελλήνων" κατά τον Αριστοτέλη, (Ομηρικά έπη, Αργοναυτική εκστρατεία, εκστρατείες Ηρακλέους και Διονύσου, Ατλαντίδα κ.λπ.) αντανακλά μία παγκόσμια σχεδόν εξάπλωση πανάρχαιων Ελλήνων Πολλαπλές ερμηνείες του ταξιδιού"

"Η Αργοναυτική εκστρατεία είναι ένας από τους δημοφιλέστερους μύθους της ελληνικής αρχαιότητας, που κατέχει την ίδια θέση με τα ομηρικά έπη και τους άθλους του Ηρακλή. Όλοι αυτοί οι μύθοι είναι τόσο αγαπητοί ,που έχουν γίνει κτήμα ακόμη και των μικρών παιδιών, ενώ με τον ένα ή τον άλλο τρόπο αποτελούν τμήμα της καθημερινής μας ζωής. Είναι φυσικό λοιπόν, ο απλός μέσος Έλληνας να οικειοποιηθεί την άποψη μιας "κλασικής" εκδοχής για το πού πήγε το σκάφος της Αργούς ή σε ποια περιοχή εξελίχθηκε αυτή η περιπέτεια. Αλλά για τον ερευνητή δεν ισχύει το ίδιο.

Και έχει ιδιαίτερη σημασία να διερευνήσουμε
την πιστότητα ή πιθανότητα αυτών των "άλλων" εκδοχών, αφού μιλάμε για εξερευνητικά ταξίδια, δηλαδή θαλασσινές περιπέτειες με γεωγραφικό αντικείμενο. [Βλ. γενικά E. Delage, "Le Geographie dans les Argonautiques d' Apolloniosde Rhodes", Paris-Bordeaux, 1930.]Η σημασία αυτή αποκτά μεγαλύτερη σπουδαιότητα από το ότι όλες οι εκδοχές των περιπετειών αποτελούν για μας ενδείξεις όχι για το πού έφτασαν οι ήρωές τους, αλλά για το πού "υπαινίσσονται" ότι έφτασαν οι αληθινοί πρωταγωνιστές αυτών των περιπετειών, οι αρχαίοι Έλληνες ναυτικοί. [Βλ. Α.Σ. Αρβανιτόπουλος, "Οι Αργοναύται από του μύθου εις την ιστορίαν διά της αρχαιολογίας", Πολέμων 3 (1947-1948), 56-66.

Περιοχή ονομαζόμενη Αρχάγγελος στην Λεύκη βόρεια θάλασσα, εκβολές του ποταμού Βόλγα
Επίσης O. Zanco, "Gli Argonauti e la protoistoria", Studi classici e orientali 4 (1956), 194-213.] Έτσι λοιπόν, οι μύθοι αποτελούν φιλολογικές καταγραφές πραγματικών ταξιδιών προς όλες εκείνες τις περιοχές που αναφέρονται στις διάφορες εκδοχές του μύθου. Δεν έχει σημασία ή ιδιαίτερη βαρύτητα η αναφορά στο γεγονός ότι οι ήρωες του μύθου έφτασαν σε δυο διαμετρικά αντίθετα σημεία του κόσμου. Οι πραγματικοί ήρωες -οι ναυτικοί- έφτασαν και στο ένα και στο άλλο σημείο` ο μύθος όμως, θέλοντας να περιλάβει όλες τις περιπλανήσεις, αποκτά πολυπλοκότητα.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα όσων ειπώθηκαν προηγουμένως είναι ο Αργοναυτικός μύθος. Η κλασική εκδοχή ισχυρίζεται ότι το ταξίδι έγινε προς τον Εύξεινο Πόντο, στην Κολχίδα, τη σημερινή Λαζική, στις υπώρειες του Καυκάσου. Δύο διαφορετικές εκδοχές όμως τοποθετούν την Κολχίδα
α) στην ακτή του Μαλαμπάρ, στις Ινδίες [Robert Graves, "Ελληνικοί Μύθοι", τόμ. 4ος, 316 παρ. 1.],
και
β) στις Άνδεις της Νοτίου Αμερικής, άποψη που διατυπώθηκε από την Henriette Mertz! [Για τη δεύτερη εκδοχή βλ. Henriette Mertz, "Η αρχαία Κολχίδα και το υψίπεδο των Άνδεων", Ηώς, (Μηνιαία Εικονογραφημένη Επιθεώρησις), έτος 10, αριθ. 108 (1967),
47-55.

Την άποψή της αυτή η Mertz θα παρουσιάσει αργότερα και σε άλλα δημοσιεύματα.] Παρά το ξάφνιασμα, ο αναγνώστης δεν πρέπει να απορρίψει καμιά εκδοχή από αυτές τις δύο ή όποια άλλη προκύψει.

Η αλήθεια είναι ότι οι απόψεις της Mertz είναι όντως επαναστατικές, ειδικά όσον αφορά την Αργοναυτική εκστρατεία [Οι απόψεις της αμερικανίδας συγγραφέως αφορούν και ταξίδι του Οδυσσέα καθώς και την ύπαρξη της Ατλαντίδας. Για τις σχετικές με τον Οδυσσέα (και την Οδύσσεια) απόψεις της, βλ. στη συνέχεια.], ένα ταξίδι που έχει γίνει αντικείμενο πολλών συζητήσεων από την αρχαία ήδη εποχή.

Επίσης στους μελετητές είναι γνωστό το γεγονός, ότι αν και ο τελικός σταθμός άφιξης ήταν η Κολχίδα, πράγμα για το οποίο δε συμφωνούν όλοι, το ταξίδι της επιστροφής είναι εντελώς αμφισβητούμενο και έχει διχάσει τους ιστορικούς. Στην αρχαιότητα, ειδικά κατά την περίοδο της πρώιμης διατύπωσης του μύθου, δεν ήταν ξεκαθαρισμένο πού ακριβώς έφτασε η "Αργώ", και ο προορισμός της δεν ταυτιζόταν καθόλου με την Κολχίδα.

Αυτά τα ερωτηματικά για κείνο το ταξίδι υπήρχαν ήδη κατά την εποχή του Ηροδότου, και το γεγονός ότι ο Πίνδαρος στην τέταρτη ωδή των Πυθιονικών(462 π.Χ.) παρουσιάζει μια τελείως διαφορετική παραλλαγή του ταξιδιού είναι ένα στοιχείο που συναινεί στα όσα είπαμε προηγουμένως. [Ό.π. (σημ. 5), τόμ. 4, 282 παρ. 3.]

Επόμενο ήταν να παρουσιαστούν αρκετές εναλλακτικές εκδοχές αναφορικά με το ποια πορεία ή διαδρομή ακολούθησε η "Αργώ" στην επιστροφή της. Η κάθε θεωρία συνεπάγεται κάποια στοιχεία που υπερβαίνουν την πραγματικότητα, με αποτέλεσμα το ταξίδι αυτό, αν τελικά πραγματοποιήθηκε και δεν υπήρξε μια ποιητική αλληγορία, να είναι καλυμμένο από πέπλα μυστηρίου. Ας δούμε, εν συντομία, τις κυριότερες "πορείες" της "Αργούς".

ΤΟΠΙΟ ΣΤΗΝ ΛΙΜΗ ΤΙΤΙΚΑΚΑ 
Μια εκδοχή τη θέλει να ταξιδεύει στα βόρεια της Αδριατικής θάλασσας, όπου οι Αργοναύτες, αφού διέπλευσαν τον Πάδο, έφτασαν ως τις εκβολές του Ίστρου (Ister) ποταμού. Ο Ίστρος, που εδώ δεν πρόκειται για τον γνωστό Ίστρο (=Δούναβη) των αρχαίων, αλλά για έναν ασήμαντο μικρότερο ποταμό, έδωσε το όνομά του στην περιοχή της Ίστριας, και ουσιαστικά πρόκειται για τον ποταμό που δημιούργησε μεγάλη σύγχυση στους ιστορικούς και μελετητές της Αργοναυτικής εκστρατείας.

Σύμφωνα με αυτή την εκδοχή, ο Άψυρτος, αδελφός της Μήδειας, που η τελευταία τον τεμάχισε και τον πέταξε στο ποτάμι κομμάτι κομμάτι, θάφτηκε, αφού συγκεντρώθηκαν τα μέλη του, στις Αψυρτίδες νήσους, στις οποίες έδωσε το όνομά του. Οι Κόλχοι στην επιστροφή τους ίδρυσαν την πόλη των Πόλων, στη χερσόνησο Ίστρια, και -πάντα με αυτή την εκδοχή- οι νήσοι Πλακτές, η Σκύλα και η Χάρυβδις, βρίσκονται στη Σικελία όπου εντοπίζεται και η χώρα των Σειρήνων, ενώ η Κολχίς ήταν η λανθασμένη ονομασία της πόλης "Κολικαρία", στον κάτω Πάδο.

ΟΔΥΣΣΕΙΑΚΆ... 
Η κλασική εκδοχή της εκστρατείας προς τον Εύξεινο Πόντο ως τέλος είχε την επιστροφή της "Αργούς" μέσω μιας διαδρομής εκ φύσεως αδύνατης: ανέπλευσε τον Ίστρο (και εδώ εννοούν τον Δούναβη), το Σαύο και έφτασε στην Αδριατική. Ο Σαύος όμως δεν εκβάλλει στην Αδριατική -να πού εμπλέκεται ο άλλος Ίστρος- και όταν το γεγονός αυτό έγινε γνωστό, υπέθεσαν ότι ο Ίστρος (=Δούναβης) και ο Πάδος συνδέονται με κάποιο ποτάμι, το οποίο χρησιμοποιήθηκε από το πλήρωμα της "Αργούς" και το οποίο δεν είναι γνωστό. Η θεωρία για το ποιο ήταν το ταξίδι της επιστροφής, σ' αυτή την εκδοχή, ανασκευάστηκε όταν έγινε γνωστό πως ο Ίστρος (=Δούναβης) είναι πλωτός μόνο μέχρι τις Σιδηρές Πύλες και δε συνδέεται φυσικά με τον Πάδο.

Η υπόθεση είχε φτάσει σε αδιέξοδο` δεν έμενε παρά να ανασκευαστεί και πάλι η διαδρομή. Τώρα η "Αργώ" κινείται πολύ ανατολικά. Όπως σημειώνει ο R. Graves, "...υπέθεσαν ότι η Αργώ έφτασε, μέσω Φάση (ποταμού), στην Κασπία θάλασσα και από εκεί στον Ινδικό ωκεανό, απ' όπου επέστρεψε μέσω του "Ωκεανού" και της Τριτωνίδας λίμνης". [Στο ίδιο, τόμ. 4, 316 παρ. 2.] Η εκδοχή αυτή στηρίχτηκε στο γεγονός ότι στον Ινδικό ωκεανό υπήρχε μια άλλη Κολχίδα, στην ακτή του Μαλαμπάρ, όπως μας παραδίδει ο Πτολεμαίος ο Ηφαιστίωνος (VIII,1,10), αλλά έτσι δημιουργούνται τεράστια ερωτηματικά, που αφορούν τις γεωγραφικές γνώσεις των αρχαίων Ελλήνων, για μια περιοχή που υποτίθεται ότι ήταν παντελώς άγνωστη σ' αυτούς, στα χρονολογικά πλαίσια του ταξιδιού της "Αργούς". [Ο πρώτος Έλληνας που εξερεύνησε αυτές τις απόμακρες περιοχές ήταν ο Σκύλαξ ο Καρυανδεύς, που κατ' εντολήν του Δαρείου του Υδάσπους περιέπλευσε το 500 π.Χ. τις ακτές του σημερινού Ινδικού ωκεανού έως τον Περσικό κόλπο. Πολλοί ταυτίζουν αυτόν το Σκύλακα με έναν νεότερό του με την ίδια επωνυμία και υπάρχει σχετική φιλολογική σύγχυση. Βλ. Χρ.Δ. Λάζος, "Ναυτική Τεχνολογία στην Αρχαία Ελλάδα", Αίολος, Αθήνα 1996,206-207.]

Πάντως το γεγονός της ύπαρξης μιας Κολχίδας στην ακτή του Μαλαμπάρ είναι αξιοπερίεργο από μόνο του, και πιθανότατα πρόκειται για μύθευμα. Μπορεί όλη αυτή η αντίφαση για την ύπαρξη ή όχι μιας Κολχίδας στην περιοχή εκείνη, καθώς και το αφύσικο της πορείας, με την έννοια του αδύνατου να πραγματοποιηθεί -λ.χ. πώς από την Κασπία ένα σκάφος σαν την "Αργώ" έφτασε στον Ινδικό ωκεανό;-, να ήταν η αιτία που η εκδοχή αυτή αμφισβητήθηκε πολύ σύντομα για να αντικατασταθεί με μια άλλη το ίδιο γοητευτική, αλλά και περισσότερο αληθοφανή, για την πραγματοποίηση αυτού του ταξιδιού.

[Στο σημείο αυτό ανιχνεύοντας τη βαθειά προϊστορία και φτάνοντας σε οριακές εκδοχές, μήπως θα πρέπει να υποθέσουμε ότι αυτή η "ινδική" Κολχίδα ήταν απότοκος του πανάρχαιου ταξιδιού του Διόνυσου στην Ινδία; Ο Έλληνας ποιητής Νόννος ο Πανοπολίτης, ο σπουδαιότερος επικός της όψιμης αρχαιότητας (έζησε τον 5ο μ.Χ. αιώνα), στο έργο του "Διονυσιακά" (48 βιβλία, 21000 στίχοι) περιέγραψε με γλαφυρότητα και λεπτομερειακά τη νικηφόρα εκστρατεία του θεού Διόνυσου στις Ινδίες. Βλ. W. Dindorf, "Historici Graeci Minores" I (Teubner 1870) 473-478, C. Muller, "Fragmenta Historicum Graecorum" IV (1885), 178-180.

Επίσης το ενδιαφέρον άρθρο του Γεωργ. Γεωργαλά, "Προϊστορική εξάπλωσις Ελλήνων ως τις Ινδίες", Δαυλός 171, Μάρτ. 1996, 10327-10330.] Στο μύθο της Αργοναυτικής εκστρατείας αναφέρεται η "Ηλεκτρίδα νήσος", χωρίς να προσδιορίζεται τίποτε άλλο γι' αυτήν. Το όνομα και μόνο της νήσου λέει πολλά για την υπόθεσή μας, και τούτο επειδή το ήλεκτρο, κοινώς κεχριμπάρι, οι Έλληνες το προμηθεύονταν από τη Βόρειο θάλασσα, μαζί με τον κασσίτερο. Γνωρίζουμε ότι οι "Κασσιτερίδες νήσοι" ήταν η Ιρλανδία και η Βρετανία, ενώ η κύρια πηγή του ήλεκτρου ήταν τα νησιά της Βαλτικής. Άρα η "Ηλεκτρίδα νήσος" εκεί πρέπει να τοποθετηθεί και να γίνει αποδεκτό ότι οι Αργοναύτες είχαν περάσει από την περιοχή.

Και στις δύο περιπτώσεις, δηλαδή α) ότι η περιπέτεια της "Αργούς" ήταν αληθινή και β) ότι το ταξίδι ήταν μια αλληγορία, η ουσία είναι ότι μια γενιά πριν από τον Τρωικό πόλεμο, οι Έλληνες γνώριζαν την περιοχή της Βόρειας Ευρώπης και τελικά αυτό είναι που έχει σημασία.
Η προηγούμενη αναφορά συνδέεται άμεσα με την επόμενη εκδοχή του ταξιδιού που αναφέρει ο Διόδωρος ο Σικελιώτης (Βιβλ. IV, 56-3), την οποία αξίζει να παρουσιάσουμε με τη δική του περιγραφή, σαν μια παρακαταθήκη προς τους νεότερους. Ο Διόδωρος περιγράφει ένα καθ' όλα συγκλονιστικό

ταξίδι:"...αποπλεύσαντες γαρ διά του Τανάιδος επί τας πηγάς και κατά τόπον τινά την ναυν διλκύσαντες, καθ' ετέρου πάλιν ποταμού τήν ρύσιν έχοντος εις τον Ωκεανόν καταπλεύσαι προς την θάλατταν, από δε των άρκτων εις την δύσιν κομισθήναι, την γην εξ ευωνύμων έχοντας και πλησίων
γενομένοις Γαδείρων εις την καθ' ημάς εισπλεύσαι θάλατταν, αποδείξεις δε τούτων φέρουσι δεικνύοντες τους παρά τον Ωκεανόν κατοικούντας Κελτούς σεβομένους μάλιστα των θεών τους Διοσκούρους` παραδόσιμον γαρ αυτούς έχειν εκ παλαιών χρόνων την τούτων των θεών παρουσίαν εκ του Ωκεανού."

Ας δούμε αναλυτικά το κείμενο του Διόδωρου του Σικελιώτη. Φεύγοντας από την Κολχίδα η "Αργώ" εισήλθε στην Αζοφική θάλασσα (Μαιώτιδα λίμνη ) και άρχισε να διασχίζει τον ποταμό Τάναϊ, σημερινό Δον, με κατεύθυνση προς τις πηγές του. Φτάνοντας το σκάφος στο σημείο όπου ο ποταμός έπαυε να είναι διαπλεύσιμος, το πλήρωμα το έσυρε στην ξηρά και το καθέλκυσε σ' ένα άλλο ποτάμι, του οποίου η ρύση, η ροή οδηγούσε προς τον Ωκεανό. Αν δούμε την πορεία στο χάρτη, εύκολα αντιλαμβανόμαστε ότι σε κάποιο σημείο τα δύο ποτάμια, ο Τάναϊς/Δον και ο Βόλγας, σχεδόν εφάπτονται σχηματίζοντας δύο καμπύλα τόξα. Από το σημείο εκείνο ο μεν Τάναϊς/Δον εκβάλλει στην Αζοφική θάλασσα, ο δε Βόλγας στην Κασπία. Όμως ο Βόλγας που πηγάζει από τα Ουράλια, στο άλλο τμήμα του, το βόρειο, εκβάλλει στο Βόρειο Παγωμένο ωκεανό` αυτό το τμήμα ονομάζεται Ντβίνας ποταμός και εκβάλλει στο σημερινό Αρχαγγέλσκ ή Αρχάγγελο. Τα ερωτηματικά που προκύπτουν έως αυτό το σημείο είναι τα εξής: -Πώς γνώριζαν οι Αργοναύτες το πλησιέστερο σημείο μεταξύ των ποταμών Τάναϊ/Δον και Βόλγα, ώστε εκεί ακριβώς να διαπεραιωθούν από το ένα ποτάμι στο άλλο;

-Πώς γνώριζαν ότι από τις πηγές του Βόλγα μπορούσαν να εισπλεύσουν σε άλλον ποταμό και μέσω αυτού να φτάσουν στον ωκεανό;
Το κείμενο είναι σαφές` μιλάει για Ωκεανό και "Ωκεανός" για τους αρχαίους Έλληνες ήταν η τεράστια θάλασσα που περιέβαλλε το γνωστό κόσμο, ενώ αντίθετα τις εσωτερικές θάλασσες τις αποκαλούσαν "θάλασσες". Στο κείμενο του Διοδώρου η διάκριση είναι ξεκάθαρη. Ακολουθώντας οι Αργοναύτες αυτή την διαδρομή και εκπλέοντας από τον Ντβίνα ποταμό, εισήλθαν στο Βόρειο Παγωμένο Ωκεανό και άρχισαν να περιπλέουν την ευρωπαϊκή ήπειρο έχοντας τη στεριά αριστερά τους, πορεία από βορρά προς νότο. Περιπλέοντας τη σκανδιναβική χερσόνησο έφτασαν στη Βαλτική, όπου συνάντησαν την "Ηλεκτρίδα νήσο", τόπο προμήθειας του ήλεκτρου, και στη συνέχεια έφτασαν στα Γάδειρα, απ' όπου περνώντας τις Ηράκλειες Στήλες διέπλευσαν τη Μεσόγειο και έφτασαν τελικά στην Ελλάδα και το Πήλιο.

Μέσα στα πλαίσια της ευρύτατης θαλασσοπορίας των Αργοναυτών η άποψη της Mertz σχετικά με την άφιξή τους στη Νότια Αμερική είναι πολύ πιθανή, αφού τα στοιχεία που έχουμε συγκεντρώσει για την ανακάλυψη της αμερικανικής ηπείρου από τους αρχαίους Έλληνες είναι εντυπωσιακά και καλύπτουν το θέμα σφαιρικά. [Για τη θεωρία αυτή έχω κάνει κατά καιρούς αρκετές δημοσιεύσεις σε σχετικά περιοδικά. Τα πιο πρόσφατα άρθρα υπάρχουν στο περ. "Ιστορία Εικονογραφημένη" 205 ("Μινωίτες στην Αμερική"), 206 ("Και αρχαίοι Έλληνες στην Αμερική"), 207 ("Χιώτες ναυτικοί βοηθούν τον Κολόμβο"), 222 ("Κύκλωπες και Παταγόνες"), 224 ("Ο Κολόμβος έφτασε τελευταίος στην Αμερική").

ΑΡΙΣΤΕΡΑ ΠΑΥΡΕΛΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΛΙΜΝΗ ΤΙΤΚΑΚΑ ΔΕΞΙΑ ΑΝΑΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΠΑΠΥΡΕΛΑΣ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ

Η περιπέτεια της άφιξης των αρχαίων Κρητών, Μυκηναίων και Αχαιών στην Αμερική αποτελεί θέμα εργασίας μου υπό έκδοσιν.] Άλλωστε δεν είναι η μόνη ξένη συγγραφέας που ισχυρίζεται κάτι τέτοιο, και από αυτή την άποψη το θέμα γίνεται συναρπαστικό. Η Mertz, κάνοντας χρήση των βιβλίων II και III των "Αργοναυτικών" του Απολλωνίου του Ροδίου, υποστηρίζει ότι οι Αργοναύτες εκμεταλλεύτηκαν το Κόλπειο Ρεύμα, στον κόλπο του Μεξικού, ακολούθησαν νότια πορεία, από την Καραϊβική προς τη Βενεζουέλα, έπλευσαν κατά μήκος των ακτών μέχρι το "Ποτάμι του Ασημιού", μεταξύ Ουρουγουάης και Αργεντινής, πέρασαν τον Αμαζόνιο και έφτασαν στον Ρίο ντε Λα Πλάτα. Από εκεί ανηφόρισαν το ποτάμι και έφτασαν στα νότια της λίμνης Τιτικάκα, όπου ζούσε η φυλή των Κολχικούρους. Η φυλή αυτή υποτάχθηκε στους Ισπανούς το 1535, και από τότε δεν έχουμε άλλη πληροφορία γι' αυτήν.

ΑΡΙΣΤΕΡΑ ΠΛΟΙΑΡΙΟ ΣΤΗΝ ΛΙΜΝΗ ΤΙΤΙΚΑΚΑ ΤΗΣ Ν ΑΜΕΡΙΚΗΣ ΔΕΞΙΑ ΠΛΟΙΑΡΙΑ ΜΙΝΩΙΚΑ
Όμως η Mertz ισχυρίζεται ότι η λέξη "Κολχικούρους" είναι η ισπανική μετάφραση της ελληνικής λέξης "Κολχίδος".
Το ταξίδι της "Αργούς", κατά την ίδια, τελειώνει εδώ, ενώ η συγγραφέας δεν κάνει καμιά αναφορά στην τόσο ενδιαφέρουσα περιγραφή της επιστροφής του πλοίου, που έδωσε αφορμή για πολλές ερμηνείες." Αυτά, για να ξέρουμε για τι πράγμα μιλάμε. Δεν πρέπει να παραλείψουμε και μία άλλη σημαντικότατη αρχαία πηγή για το θέμα, τα "Αργοναυτικά" του Ορφέως (με τη μορφή έστω που έχουν φτάσει σ' εμάς). Εκεί επίσης αναφέρεται η διαδρομή Δον-Βόλγας-Βόρειος Ωκεανός, υπάρχουν όμως αναμεμειγμένα και στοιχεία από τις άλλες διαδρομές. (Τα "Ορφικά", εξέδωσε το 1984 ο Ι.Δ. Πασσάς, μαζί με τις αστρονομικές παρατηρήσεις του Κ. Χασάπη.)

Όσον αφορά την Αργοναυτική εκστρατεία, μια πολύ κατατοπιστική εισαγωγή στο θέμα, μπορεί κανείς να βρει στο: Χρήστος Δ. Λάζος, "Το ταξίδι του Πυθέα στην άγνωστη Θούλη", εκδόσεις Αίολος, 1996. Αντιγράφω από το βιβλίο αυτό, το κεφάλαιο "Αργοναυτική εκστρατεία: Φυσικά εκτός από τις παραπομπές που δίνει ο Χρ. Λάζος στο κεφάλαιο που αντέγραψα (στα υπόλοιπα δίνει και άλλα πολύ περισσότερα στοιχεία), υπάρχει πλούσια και ενδιαφέρουσα βιβλιογραφία (ιδίως των τελευταίων ετών) που στηρίζει αυτές τις θεωρίες (και για τα Αργοναυτικά και για την Οδύσσεια κ.λπ.).

ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΤΟΠΙΟ ΣΤΟ ΑΙΓΑΙΟ ...ΕΙΝΑΙ Η ΛΙΜΝΗ ΤΙΤΙΚΑΚΑ ...
ΠΥΛΗ ΣΕ ΝΗΣΙ ΤΗΣ ΛΙΜΝΗΣ ΤΙΤΙΚΑΚΑ

Υ.Γ. ΌΣΟΝ ΑΦΟΡΑ ΤΗΝ ΕΞΟΔΟ ΤΗΣ ΑΡΓΟΥΣ ΣΤΟΝ ΑΤΛΑΝΤΙΚΟ
1-[4] ΑΡΓΟΝΑΥΤΕΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ.

ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΧΟΥΜΕ ΣΥΓΧΩΝΕΥΣΗ ΠΟΛΛΩΝ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΩΝ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ ΣΕ ΜΙΑ. ΣΥΝ ΤΟΙΣ ΑΛΛΟΙΣ, ΑΝΑΦΕΡΟΝΤΑΙ ΚΑΙ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΕΣ ΣΤΟΝ ΑΤΛΑΝΤΙΚΟ. ΟΙ ΑΡΓΟΝΑΥΤΕΣ ΕΧΟΥΝ ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΕΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ. ΒΛΕΠΟΥΝ ΣΑΝ ΜΕ ΤΗΛΕΣΚΟΠΙΟ (ΛΥΓΚΕΥΣ), ΠΕΤΟΥΝ (ΖΗΤΗΣ ΚΑΙ ΚΑΛΑΪΣ), ΕΧΟΥΝ ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΚΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ (ΑΓΚΑΙΟΣ, ΟΡΦΕΥΣ). ΕΠΙΣΗΣ ΙΚΑΝΟΙ ΝΑΥΤΙΚΟΙ, ΕΞΕΡΕΥΝΗΤΕΣ, ΠΟΛΕΜΙΣΤΕΣ Κ.Α. Η ΑΡΓΩ ΕΙΝΑΙ ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΟ ΣΚΑΦΟΣ ("ΩΚΕΙΑ ΝΑΥΣ" ("ΘΕΟΓΟΝΙΑ"), "ΠΟΝΤΟΠΟΡΟΣ ΝΗΥΣ" ("ΟΔΥΣΣΕΙΑ" Μ 70)). ΦΕΡΕΙ ΣΤΗΝ ΠΛΩΡΗ ΕΝΑ ΟΡΓΑΝΟ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ, ΤΟ "ΞΥΛΟ ΦΩΝΗΕΝ" (ΟΜΙΛΟΥΝ ΞΥΛΟ ΒΕΛΑΝΙΔΙΑΣ).
2- "ΑΡΓΟΝΑΥΤΙΚΑ" ΤΩΝ "ΟΡΦΙΚΩΝ"

Η ΑΡΓΩ ΒΓΑΙΝΕΙ ΣΤΟΝ ΑΤΛΑΝΤΙΚΟ ("ΙΞΕΣΘ' ΑΜ' ΠΕΛΑΓΟΣ ΚΕΝ ΑΤΛΑΝΤΙΚΟΝ ΕΚΤΟΣ ΙΚΩΜΑΙ", 1176), ΤΑΞΙΔΕΥΕΙ 12 ΜΕΡΕΣ ΚΑΙ ΦΘΑΝΕΙ ΣΕ ΝΗΣΙ "ΕΠ' ΕΣΧΑΤΙΑΙΣ ΑΚΑΛΑΡΡΟΟΥ ΩΚΕΑΝΟΙΟ" (119Ξ). ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΑΛΛΕΣ 3 ΜΕΡΕΣ ΣΤΗΝ ΑΙΑΙΑ (ΧΩΡΑ ΤΗΣ ΚΙΡΚΗΣ) (1212) ΚΑΙ ΕΞΕΡΕΥΝΟΥΝ ΤΗΝ "ΑΠΕΙΡΟΝΑ ΓΑΙΑΝ" (1217). ΕΚΕΙ ΦΙΛΟΞΕΝΟΥΝΤΑΙ, ΑΛΛΑ ΔΕΝ ΤΟΥΣ ΕΠΙΤΡΕΠΕΤΑΙ ΝΑ ΠΡΟΧΩΡΗΣΟΥΝ, ΔΙΟΤΙ ΣΕ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗ ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΕΙΧΑΝ ΠΡΟΞΕΝΗΣΕΙ ΚΑΚΟ. 3- ΑΠΟΛΛΩΝΙΟΣ Ο ΡΟΔΙΟΣ, "ΑΡΓΟΝΑΥΤΙΚΑ"

ΤΑ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ (ΝΗΣΟΙ, ΠΟΤΑΜΟΙ) ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ (ΠΥΛΕΣ ΤΟΥ ΑΔΗ, ΠΕΡΙΟΧΗ ΟΠΟΥ "Ο ΗΛΙΟΣ ΣΤΑΒΛΙΖΕ ΤΟΥΣ ΙΠΠΟΥΣ ΤΟΥ ΟΤΑΝ ΤΕΛΕΙΩΝΕ ΤΗΝ ΗΜΕΡΗΣΙΑ ΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΟΥ" Κ.Α.) ΣΥΜΦΩΝΟΥΝ ΑΠΟΛΥΤΩΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΚΔΟΧΗ ΤΗΣ ΑΜΕΡΙΚΗΣ. ΕΠΙΠΛΕΟΝ ΑΝΑΦΕΡΕΤΑΙ ΟΤΙ ΕΦΘΑΣΑΝ ΣΕ ΤΟΠΟ ΟΠΟΥ ΕΔΥΣΕ Η ΜΕΓΑΛΗ ΑΡΚΤΟΣ (ΔΗΛ. ΣΤΟ ΝΟΤΙΟ ΗΜΙΣΦΑΙΡΙΟ).
4-ΠΙΝΔΑΡΟΣ, ΠΥΘΙΟΝΙΚΗΣ 250 "ΑΡΓΩ ΕΝ Τ' ΩΚΕΑΝΩ ΠΕΛΑΓΕΣΙ"
5-"ΜΕΓΑ ΤΟ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΗΣ ΚΡΑΤΟΣ" (ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ, Α 143)
ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝ 2011-2015 , Φ.Μ. -Phidias Bourlas ,

ellinondiktyo