Το Aνεξάρτητο Τάγμα Εθελοντών Κρητών του Ταγματάρχη Γεωργίου Κολοκοτρώνη

 

Το Aνεξάρτητο Τάγμα Εθελοντών Κρητών του Ταγματάρχη Γεωργίου Κολοκοτρώνη

• μέγεθος γραμματοσειράς   
• Εκτύπωση 
• E-mail

Το 1ο ανεξάρτητο Τάγμα Κρητών έλαβε μέρος στη μάχη των στενών της Πόρτας και στην κατάληψη της Κατερίνης και την 26 Οκτωβρίου 1912 μπήκε τιμητικά πρώτο ως εμπροσθοφυλακή της VΙΙ Μεραρχίας στην ελεύθερη Θεσσαλονίκη.

Γράφει ο Αντιστράτηγος ε.α. Νικόλαος Σαμψών

Στις αρχές του Οκτωβρίου 1912 άρχισε ο Α’ Βαλκανικός Πόλεμος. Ο Βενιζέλος είχε πλήρως προετοιμάσει τον Ελληνικό Στρατό, που άρχισε μια τιτάνια προσπάθεια για την απελευθέρωση των εδαφών της Ηπείρου και της Μακεδονίας με την βοήθεια του Πολεμικού Ναυτικού που κυριαρχούσε στο Αιγαίο.

Για την ενίσχυση του Στρατού ο Βενιζέλος ζήτησε από την Κρητική Κυβέρνηση την συγκρότηση ενός Συντάγματος εθελοντών Κρητών. Αυτό δεν μπορούσε να γίνει στην Κρήτη, η οποία ήταν αυτόνομη υπό την επικυριαρχία του Σουλτάνου και έτσι οι εθελοντές Κρητικοί άρχισαν να καταφθάνουν ομαδικά στον Πειραιά, όπου συγκροτήθηκε το Σύνταγμα Κρητών μέχρι την 4η Οκτωβρίου 1912. Ένα από τα Τάγματα του Συντάγματος ήταν το Ανεξάρτητο Τάγμα Εθελοντών Κρητών με διοικητή τον εγγονό του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, Ταγματάρχη Γεώργιο Κολοκοτρώνη.

Ο Ταγματάρχης Γεώργιος Κολοκοτρώνης.

Αξίζει να σημειωθεί η μεγάλη προθυμία των Κρητών να καταταγούν εθελοντές. Ο Στρατηγός Ι. Αλεξάκης στο δίτομο έργο του για τους Βαλκανικούς Πολέμους αναφέρει την περίπτωση του Κονταξάκη, ο οποίος δεν έγινε δεκτός για κατάταξη λόγω του νεαρού της ηλικίας του. Πληροφορήθηκε όμως ότι ένας στρατεύσιμος με το όνομα Βαλησμάς δεν παρουσιάστηκε για κατάταξη γιατί βρισκόταν στην Αμερική. Έτσι παρουσιάσθηκε με το όνομα Βαλησμάς και πέτυχε να καταταγεί. Σκοτώθηκε στην Κατερίνη και ο Λοχαγός του, που γνώριζε το πραγματικό του όνομα, ειδοποίησε τους γονείς του.

Ο Παντελής Σταγάκης από το Ατσιπόπουλο, που είχε καταταγεί το 1907 εθελοντής στο Ελληνικό Στρατό, υπηρέτησε σ’ αυτό το Τάγμα με το βαθμό του Ανθυπασπιστή κατά τη διάρκεια του Α΄Βαλκανικού Πολέμου και ως ανθυπολοχαγός στο Β΄Βαλκανικό Πόλεμο.

Οι επιχειρήσεις του Ελληνικού Στρατού άρχισαν την 6η Οκτωβρίου 1912 με την μάχη της Ελασσόνας και ακολούθησε η μάχη του Σαρανταπόρου την 8η και 9η Οκτωβρίου, που άνοιξε το δρόμο προς Σερβία και Κοζάνη. Το 1ο ανεξάρτητο Τάγμα Κρητών έλαβε μέρος στη μάχη των στενών της Πόρτας και στην κατάληψη της Κατερίνης και την 26 Οκτωβρίου 1912 μπήκε τιμητικά πρώτο ως εμπροσθοφυλακή της VΙΙ Μεραρχίας στην ελεύθερη Θεσσαλονίκη. Ο Διοικητής του Τάγματος Γ. Κολοκοτρώνης απευθυνόμενος προς τον τότε Ανθυπολοχαγό Ι. Αλεξάκη του είπε: «Δεν σας το έλεγα, Αλεξάκη, από την Αθήνα και την Λάρισα ότι εμείς οι Κρητικοί θα μπούμε πρώτοι στην Θεσσαλονίκη;» Είπε εμείς οι Κρητικοί εννοώντας και τον εαυτό του Κρητικό αφού διοικούσε Τάγμα Κρητών αλλά και διότι κρητικοποιήθηκε όπως έλεγε από το έτος 1897, που ως νέος αξιωματικός είχε πάει στην Κρήτη και είχε λάβει μέρος στην Κρητική επανάσταση. Μετά την κατάληψη την Θεσσαλονίκης το Τάγμα του Κολοκοτρώνη απελευθέρωσε την Χαλκιδική και συνέχισε προς Λαχανά, όπου έλαβε μέρος στην τριήμερη αιματηρή μάχη με απώλειες 23 νεκρούς και 104 τραυματίες.

Ακολούθησε η καταδίωξη των Βουλγάρων οι οποίοι υποχωρούσαν προς Βορράν, καταστρέφοντας τα πάντα. Χαρακτηριστική είναι η περιγραφή της σφαγής του Δοξάτου: «Το Δοξάτον υπέστη βουλγαρικήν επιδρομήν υπό στρατού, πεζικού και ιππικού μετά Κομιτατζήδων. Εκτύπησαν δια 4 τηλεβόλων αρχικώς και έπειτα επετέθησαν, ενήργησαν σφαγάς ανδρών και γυναικοπαίδων, ακρωτηριασμούς, διαρπαγάς και πυρπόλησιν. Το ήμισυ του πληθυσμού εξολοθρεύθη». Το Τάγμα έδωσε σκληρή μάχη για την κατάληψη του Σιδηροκάστρου, όπου τραυματίσθηκε και ο Ανθγός Παντελής Σταγάκης.

Η τελική αντιπαράθεση του Ελληνικού Στρατού με τον Βουλγαρικό έγινε από 12-14 Ιουλίου 1913 στα στενά της Κρέσνας προ της Άνω Τζουμαγιάς μέσα στην Βουλγαρία. Εδώ κρίθηκε η τύχη του πολέμου με νίκη των Ελληνικών όπλων και συνθηκολόγηση των Βουλγάρων.

Ιππήλατο πυροβολικό στα στενά της Κρέσνας

Η μάχη για την κατάληψη του υψώματος 1378 (Αρισβάνιτσα) που διέκοπτε τον δρόμο προς Άνω Τζουμαγιά ( σημερινό Μπλαγκόεβγκραντ ) ήταν σκληρή, με βαριές απώλειες και από τις δύο πλευρές. Αξίζει να σημειωθεί ότι στο τελικό στάδιο πριν την ανακωχή, η μάχη γινόταν ακόμη και με πέτρες ελλείψει πυρομαχικών. Ο ηρωικός Ταγματάρχης Γ. Κολοκοτρώνης έπεσε στο πεδίο της μάχης κτυπημένος από βουλγαρική οβίδα την 12 Ιουλίου 1913 και την επομένη είχε την ίδια τύχη και ο γενναίος Ταγματάρχης Ι. Βελισσαρίου ο ελευθερωτής των Ιωαννίνων.

Τι να πει κανείς για αυτές τις δυο ηρωικές μορφές των Βαλκανικών Πολέμων. Παραθέτω την περιγραφή του Στρατηγού Ι. Αλεξάκη, ο οποίος ήταν τότε Ανθυπολοχαγός και τραυματίσθηκε σοβαρά στο ύψωμα 1378:
«Ο ηρωικός πολεμιστής του Σαρανταπόρου, των Γιαννιτσών, των Ιωαννίνων, του υψώματος 605 (Καρτεραί) του Λαχανά, του Μπέλες και του υψώματος 1378, δεν υπήρχε πλέον. Ο γενναίος αυτός αξιωματικός ηκολούθησε τον χθές ανελθόντα εις τα φωτεινά δώματα της αθανασίας επίσης γενναίον ομοιόβαθμον του φίλον και συμπολεμιστήν μας Γεώργιον Κολοκοτρώνην.... Το Τάγμα μας των 1000 ανδρών εις την αρχήν του πολέμου είχεν ακόμη επί ποδός μόνον 100 περίπου και μετά από δύο ημέρας μόνον 50 άνδρας. Οι άνδρες του Τάγματος Κρητών αξιωματικοί και στρατιώται επολέμησαν με αυταπάρνησιν, η οποία είναι η κορυφή των αρετών. Την εσπέραν της 12ης Ιουλίου 1913 το Τάγμα μας ήτο ακέφαλον... Ο ήρως Διοικητής του, ο τελευταίος γνήσιος εγγονός του μεγάλου αρχηγού του 1821, Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, δεν υπήρχε πλέον. Έπεσεν ηρωικώς αποδειχθείς άξιος του παππού του και της πατρίδος».

Για τον εαυτό του που τραυματίσθηκε βαριά την ίδια ημέρα ο Αλεξάκης γράφει:«Αι ένδοξαι και ιστορικαί εκείναι ημέραι υπήρξαν για μένα από τας ευτυχεστέρας της ζωής μου, διότι έχυσα πολύ αίμα δια την πατρίδα».
Aυτά τα λόγια εκφράζουν το πνεύμα αυτοθυσίας, που είχε εμποτίσει τις καρδιές των ηρώων εθελοντών Κρητών, που πολέμησαν με γενναιότητα για την απελευθέρωση της Ηπείρου και της Μακεδονίας κατά τους δύο Βαλκανικούς Πολέμους. Αψήφησαν τους κινδύνους και θυσιάσθηκαν επαληθεύοντας τους στίχους του μεγάλου ποιητή μας Λορέντζου Μαβίλη : "Tους Κρητικούς τους θέριευε ο πόθος του θανάτου με τ’ αγιασμένα χώματα τα δαφνοστέφανα του".

Ο Β΄Βαλκανικός Πόλεμος έληξε με την ανακωχή της 18ης Ιουλίου 1913 και την υπογραφή της συνθήκης του Βουκουρεστίου την 28η Ιουλίου 1913. Η Ελλάδα πλήρωσε βαρύ φόρο αίματος με 5.851 νεκρούς , 23.847 τραυματίες και 188 αγνοούμενους. Οι Bούλγαροι είχαν συνολικά 65.927 νεκρούς και τραυματίες.

Έλληνες και Βούλγαροι Αξιωματικοί στην Άνω Τζουμαγιά καθορίζουν τη γραμμή . διαχωρισμού των στρατευμάτων μετά την προσωρινή ανακωχή (Από το . αρχείο του στρατηγού Γ. Σπυρίδωνος με ιδιόχειρη σημείωση του.)

Από το ανεξάρτητο Τάγμα Εθελοντών Κρητών διασώθηκαν μόνο δύο Αξιωματικοί ο μετέπειτα Στρατηγός Αλεξάκης Ιωάννης από το Οροπέδιο Λασηθίου και ο Ατσιπουλιανός τότε Ανθυπολοχαγός Παντελής Σταγάκης, ο οποίος σκοτώθηκε ως Ταγματάρχης στη μάχη του Αλή Βεράν στη Μικρά Ασία. Ο Παντελής Σταγάκης διέσωσε την αιματοβαμένη σημαία του Τάγματος, την οποία διαφύλαξε με ιερή ευλάβεια και διατήρησε μέχρι σήμερα ο εγγονός του Βασίλειος Ιωαννίδης, που ζεί στην Αθήνα.

Η σημαία αυτή μαζί με τη στολή και τις στρατιωτικές διόπτρες του Σταγάκη θα παραδοθούν στο Στρατιωτικό Μουσείο Χρωμοναστηρίου από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Ατσιποπούλου χάρις στην ευγενική προσφορά του εγγονού του και θα παραμείνουν αιώνιο ιερό σύμβολο της θυσίας αίματος των εθελοντών Κρητών, που έπεσαν στους Βαλκανικούς Πολέμου.

Η τελετή παράδοσης αυτών των κειμηλίων θα γίνει στο Χρωμοναστήρι την Κυριακή 1 Σεπτεμβρίου 2019 και ώρα 20:30.

ΠΗΓΗ

1821-ΕΠΑΝΆΣΤΑΣΗ Αθάνατα λόγια των αγωνιστών του ‘21

ΔΗΜΉΤΡΗΣ ΝΑΤΣΙΌΣ, ΙΣΤΟΡΊΑ: 1821-ΕΠΑΝΆΣΤΑΣΗ Αθάνατα λόγια των αγωνιστών του ‘21 


«Πήραν φως απ’ τα καντήλια κι άστραψαν τα καριοφίλια» 

«Πάμε να ιδούμεν τους παλιούς Έλληνες», να ακούσουμε τους πολέμαρχους του ’21, μας έπνιξαν οι αναθυμιάσεις των τωρινών δημοπιθήκων. Διαβάζεις τα απομνημονεύματα και τις φυλλάδες για την Εθνεγερσία και νομίζεις ότι ανοίγεις ένα «μυρογιάλι», εκείνα τα μικρά φιαλίδια που περιέχουν αρώματα εξαίσια. Οσμή ευωδίας πνευματική αναδίδεται, παρ’ όλα τα πάθια και τους καημούς εκείνης της περιόδου. Έχω το συνήθειο, όταν συναντώ στα αναγνώσματά μου, λόγια και επεισόδια, που στέκεσαι και τα ξαναδιαβάζεις, που κρύβουν στα φυλλώματά τους πετράδια, να τα καταγράφω, για να μην λησμονηθούν. Σκοπός μου να τα μοιραστώ με τους μαθητές μου. Σ’ αυτές τις εξοπλιστικές ηλικίες, τα παιδιά δεν θέλουν περισπούδαστες αναλύσεις και κενόλογες φλυαρίες. Μαθαίνουν με το παράδειγμα, με το παραμύθι, με την αξία και την αρετή σαρκωμένες σε πρόσωπα. 

Παράδειγμα.  Μάχη της Γράνας, 10 Αυγούστου του 1821. Βγήκαν οι πολιορκημένοι στην Τριπολιτσά Τούρκοι να χτυπήσουν τους Έλληνες. Ο Κολοκοτρώνης είχε διατάξει να ανοιχθεί τάφρος (γράνα) 700 μέτρων, βάθους ενός και πλάτους δύο μέτρων. Κάποια στιγμή οι Τούρκοι επιτίθενται στη γράνα και από τις δύο μεριές. Έπρεπε ο Γέρος του Μοριά να διατάξει τα παλληκάρια του να χωριστούν,  να μοιραστούν τα καριοφίλια, να «χτυπούν» οι μισοί προς την μία πλευρά και οι άλλοι μισοί προς την άλλη. Ερωτώ τους μαθητές μου πώς το έκανε πάνω στην αντάρα της μάχης: Τους βασάνισα κανένα πεντάλεπτο και άκουσα απίθανες απαντήσεις. Τι είπε ο Κολοκοτρώνης και αμέσως χωρίστηκαν τα ντουφέκια; «Κώλο με κώλο ωρέ Έλληνες!». «Χαμός» στην τάξη, γέλια και θαυμασμός για την μεγαλοφυία του Γέρου. 

-

«Ο Μιαούλης ήταν γνωστός για την παλληκαριά του και την αφοβία του εμπρός στον θάνατο. Μια φορά, στα νεανικά του χρόνια, ο Άγγλος ναύαρχος Νέλσων τον έπιασε να προσπαθεί να σπάσει με το καράβι του έναν αποκλεισμό του. Όταν τον έφεραν μπροστά του τον ρώτησε: – Αν ήσουν εσύ στην θέση μου τι θα μ’ έκανες; Θα σε κρεμούσα στο πιο ψηλό κατάρτι! του απάντησε ο Μιαούλης. Και ο Νέλσων κατάπληκτος από το θάρρος του τον άφησε ελεύθερο». (περ. «Γνώσεις», σελ. 66, 1958). 
-
Πήγαινε στην κρεμάλα, τον αγωνιστή Θεόδωρο Γρίβα, ο Αλή πασάς. Ο Γρίβας όταν πλησίασε ο δήμιος κάλυψε το κεφάλι του με το ένδυμά του. Τον ρωτά το θηρίο των Ιωαννίνων: «Γιατί σκέπασες το κεφάλι σου; Φοβήθηκες τον θάνατο; Δεν ήξερες ότι αφού ακολούθησες την δουλειά του πατέρα σου αυτή θα ήταν η τύχη σου; Δεν φοβήθηκα τον θάνατο, απεκρίθη ο Θεόδωρος, τον φόβο τον άφησα στην κοιλιά της μάνας μου ούτε θα μείνω χωρίς εκδίκηση. Και πατέρα έχω και τέσσερις αδελφούς, μα ντρέπομαι τον κόσμο που θα ιδή να πεθάνω έτσι και από τα χέρια τέτοιων παλιανθρώπων (και έδειξε τους Γύφτους οίτινες μετήρχοντο το επάγγελμα του δημίου). Εζήτησα το θάνατο όπου έπρεπε, αλλ’ αυτός με αρνήθηκε. Και ο Αλής του χάρισε την ζωή». (Δ. Καμπούρογλου «Θ. Γρίβας», εκδ. «Βεργίνα», σελ. 18). 
-
Στις 14 Φεβρουαρίου ο Οδυσσέας Ανδρούτσος γράφει σε επιστολή του προς τον Αναστάσιο Λόντο τούτα τα αθάνατα λόγια: «Τον περισσότερο καιρό της ζωής μου πού τον επέρασα; Τον επέρασα σκοτώνοντας Τούρκους. Τον επέρασα εις τα σπήλαια και εις τα βουνά, τα καρτέρια των δρόμων οι λόγγοι και τα άγρια θηρία είναι μάρτυρες ότι δυσκόλως έφευγε Τούρκος από τα χέρια μου αν ζύγωνε καμμιά πενηνταριά οργιές». (Κάρπου Παπαδόπουλου, «Οδυσσεύς Ανδρούτσος και Γ.Βαρνακιώτης», εκδ. «Πρωτοψάλτης», σελ. 65). 
-
Το 1859 μία Σουηδή, η Φρεντρίκα Μπρέμερ, επισκέπτεται τον Κανάρη στο σπίτι του για να εκφράσει τον θαυμασμό της στον «γηραιό άνδρα της ελευθερίας», όπως τον ονομάζει. Ο Κανάρης απάντησε ότι «ευχαριστεί τον Θεό που επέτρεψε σ’ ένα μικρό ναυτικό ενός ελληνικού νησιού, από τα πιό μικρά, να κάμη για την πατρίδα του κάτι που έκαμε τον απελευθερωτικό της αγώνα συμπαθή σε χώρες τόσος μακρινές». Ήταν αληθινά μία ωραία απάντηση, γράφει η Φρεντρίκα. Και όταν τον ρώτησε, αν αισθάνθηκε σε κάποια στιγμή της ζωής του φόβο, ο Κανάρης αποκρίθηκε: «Ένα τέτοιο πράγμα δεν μπαίνει ποτέ στο νου μας. Ο κίνδυνος μας διεγείρει. Το ντουφεκίδι και η μάχη μοιάζουν με μουσική». («Το Εικοσιένα, πανηγυρικοί λόγοι ακαδημαϊκών», λόγος Παν. Κανελλόπουλου, 1963, σελ. 658). 

Ο Ηλίας Φλέσσας και ο Παναγιώτης Κεφάλας προτείνουν στον «μπουρλοτιέρη των ψυχών» Παπαφλέσσα, να αφήσει τους λόφους στο Μανιάκι και να ταμπουρωθεί ψηλότερα, στο βουνό, για να υπάρχει οδός διαφυγής. Απαντά: «Εγώ δεν ήρθα εδώ να μετρήσω το στρατό του Μπραϊμη, πόσος είναι, από τα ψηλώματα. Ήρθα να πολεμήσω. Ούτε τρελλάθηκε ο Μπραϊμης να χασομεράει εκεί που ελπίζει να κερδίσει νίκη, μα θα τραβήξει ίσα κατά την Τριπολιτσά, κι εγώ τότε θα μείνω να μαζεύω από πίσω τα καρφοπέταλά του. Αν όμως τον κρατήσω εδώ στο Μανιάκι, γλιτώνω τον Μωριά, γιατί θα τον κάμω να πισωγυρίσει όπως ο Δράμαλης, ειτεμή θα πληρώσει ακριβά το αίμα μου και θα συλλογιστή καλά ύστερα να μπη στην καρδιά του Μωριά. Καθίστε εδώ να πεθάνουμε σαν αρχαίοι Έλληνες». (Κ. Παπαδημητρίου, «Τελεταίες ώρες, τελευταία λόγια των Αγωνιστών του ‘21», σελ. 159). 

Πριν οδηγήσουν το νεκρό σώμα του Μάρκου Μπότσαρη στο Μεσολόγγι στάθηκαν οι Σουλιώτες για λίγο στο μοναστήρι της Παναγίας της Προυσιώτισσας. Εκεί γιατροπορευόταν ο Καραϊσκάκης. Όταν το έμαθε σύρθηκε στην εκκλησιά, φίλησε τον νεκρό κλαίγοντας και είπε: «-Άμποτες, αδελφέ μου, Μάρκο, από τέτοιο θάνατο να πάω κι εγώ». Και όταν απομακρύνθηκε από το λείψανο, πρόσθεσε: «Μάνα δεν γέννησε στην Ελλάδα δεύτερο Μάρκο… Ούτε είδα ούτε θα ιδώ τέτοιον πολεμάρχη». («Τελευταίες ώρες», σελ. 132). 

«Όταν αποφυλακίστηκε ο Νικηταράς ο Τουρκοφάγος (Καταγόταν η οικογένειά του από το Τουρκολέκα της Μεγαλόπολης γι’ αυτό τον αποκαλούσαν και Τουρκοπελέκα),  το 1841, ήταν τόσο φτωχός που κατάντησε ζητιάνος στα σοκάκια του Πειραιά. Η αρμόδια αρχή, η οποία χορηγούσε θέσεις επαιτείας, τον επέτρεπε να επαιτεί, κοντά στην εκκλησία της Ευαγγελίστριας, κάθε Παρασκευή! Όταν αυτά έφτασαν στα αυτιά του πρέσβη της Γαλλίας, αυτός απεστάλη από την κυβέρνηση του, στο σημείο όπου ζητιάνευε ο μεγάλος οπλαρχηγός. Μόλις ο Νικηταράς αντελήφθη τον ξένο, μάζεψε αμέσως το απλωμένο χέρι του. -          Τι κάνετε στρατηγέ μου; ρώτησε ο ξένος. 
-          Απολαμβάνω ελεύθερη πατρίδα, απάντησε υπερήφανα ο ήρωας. 
-          Μα εδώ την απολαμβάνετε, καθισμένος στον δρόμο; Επέμενε ο ξένος. 
-          Η πατρίδα μού έχει χορηγήσει σύνταξη για να ζω καλά, αλλά έρχομαι εδώ για να παίρνω μια ιδέα πώς περνάει ο κόσμος, απάντησε περήφανα ο Νικηταράς. 
-          Ο ξένος κατάλαβε και διακριτικά, φεύγοντας ,άφησε να του πέσει ένα πουγκί με χρυσές λίρες. Ο σχεδόν τυφλός Νικηταράς άκουσε τον ήχο, έπιασε το πουγκί και φώναξε στον ξένο: «Σου έπεσε το πουγκί σου. Πάρε το μην το βρει κανένας και το χάσεις!». 
Στις 25 Σεπτεμβρίου του 1849, ο γενναίος και έντιμος  ήρωας, πεθαίνει πάμφτωχος». 

Και μια και σήμερα το ένδοξο τούτο αλωνάκι, η κατασυκοφαντημένη πατρίδα μας, είναι ζωσμένη από «τις αλώπεκες του σκότους» (Ε.Βούλγαρης) τους Φράγκους και το εξ ανατολών θηρίο, πάλιν μαίνεται, να κλείσω με το ηρωικότερο επεισόδιο του Αγώνα, την Έξοδο του Μεσσολογγίου, που μας διδάσκει πώς σώζονται τα έθνη. (Το κείμενο δημοσιεύτηκε πέρυσι στο θαυμάσιο περιοδικό «Χριστιανική Βιβλιογραφία», του πολυσέβαστου Στέλιου Λαγουρού. Είναι απόσπασμα από το βιβλίο του Ν. Βούλγαρη «Το Μεσσολόγγι των Ιδεών, ερμηνεία της απόφασης της εξόδου»). 

«Ήταν πρωί, Σάββατο του Λαζάρου, 10 Απριλίου του 1826, όταν συγκροτήθηκε το νεκροδόξαστο εκείνο συμβούλιο αποφάσεως. Ήταν ένα συμβούλιο θανάτου. Οι καπεταναίοι είχαν αναλάβει να διερευνήσουν, με ανιχνευτές την ύπαρξη μυστικού δρόμου-διόδων για ακίνδυνο πέρασμα των Ελεύθερων Πολιορκημένων στην ελευθερία. Κανένας όμως δεν έφερε ελπιδοφόρα πληροφορία. Οι λόγχες και οι στενωποί φυλάγονταν άγρυπνα από τους πολιορκητές σε βάθος χώρου και τόπου. Γενική ήταν η κατήφεια και η σιωπηλή θλίψη. Την σιωπή της στιγμής έσπασε η βροντώδης και σταθερή έκρηξη του τρανοδύναμου αρχηγού της Φρουράς, του Θανάση Ραζη-Κότσικα. 
-          Υπάρχει δρόμος ωρέ! 
-          Ποιος είναι, στρατηγέ, και δεν τον λες τόση ώρα; Διαμαρτυρήθηκαν όλοι οι παριστάμενοι. 
-          Είναι ο δρόμος του Θεού, φωνάζει». Μόνο αν βαδίσουμε τον δρόμο του Θεού, θα αναστηθούμε ως λαός και ως κράτος…

Περισσότερα: http://www.antibaro.gr/article/10381, Ἀντίβαρο